Atopowe zapalenie skóry – problem dotykający setki dzieci.

Problem AZS dotyka coraz większej liczby dzieci i dorosłych. Czym się objawia oraz jak je leczyć?

Atopowe zapalenie skóry w skrócie AZS to jedna z najczęściej występujących alergii skórnych u dzieci w wieku od niemowlęcego do piątego roku życia. Szacuje się, że na AZS choruję w Polsce co piąte dziecko będące w grupie obciążenia genetycznego. Choroba najczęściej rozwija się na skutek kontaktu z czynnikami prowokującymi, którymi mogą być: alergeny ( czyli jajka, mleko, czekolada, pszenica, roztocza kurzu, sierść zwierząt, pyłki kwiatów ), infekcje, stres, substancje drażniące skórę ( takie jak pot, kosmetyki, proszki do prania ), niekorzystne czynniki klimatyczne lub w rzadszych przypadkach nieprawidłowości w działaniu układu odpornościowego. Samych objawów choroby jest bardzo wiele i są one charakterystyczne dla wieku dziecka. Przebieg choroby rozróżnia się zatem na trzy fazy: faza pierwsza niemowlęce – zwykle pojawiająca się w obrębie głowy, na policzkach i na skórze pod włosami w postaci wysypki rumieniowej, grudkowo-pęcherzykowej; faza druga dziecięca – objawiająca się wypryskowymi zmianami skórnym o różnym stopniu nasilenia w obrębie zgięć stawowych, jak również w obrębie skóry rąk i stóp; faza trzecia wieku dojrzałego – objawiająca się przewlekłymi wypryskami z lichenizacją.

Wykrycie AZS nie jest jednak trudne, ponieważ charakterystyczną cechą atopowego zapalenia skóry w fazie niemowlęcej jest uciążliwy świąd, który może być tak silny, że nie daje spać. Malec cierpiący na AZS często drapie się aż do krwi na co trzeba zwrócić szczególną uwagę, ponieważ może doprowadzić to do zakażeń skóry. Objawami zakażenia są: mocno czerwona, gorąca skóra, na której pojawiają się pęcherzyki z przezroczystym, miodowym wysiękiem przekształcające się po czasie w strupki. Ponadto u dzieci cierpiących na atopowe zapalenie skóry stwierdza się skórę bardzo suchą, łuszczącą się, bardzo wrażliwą na jakiekolwiek czynniki zewnętrzne, ze skłonnością do podrażnień. W przypadku występowania któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Sposób leczenia dzieci z AZS uzależniony jest głównie od ich wieku i stopnia rozwoju choroby. Jeśli maluchowi dokucza jedynie swędzenie lekarz zaleca leki przeciwhistaminowe, podanie antybiotyku niezbędne jest w przypadku zakażenia bakteryjnego zmian skórnych. Jeśli czynniki wywołujące chorobę zostały ustalone podstawowym elementem leczenia będzie unikanie ich w miarę możliwości oraz prawidłowa, codzienna pielęgnacja skóry dziecka. Ponieważ dzieci cierpiące na atopowe zapalenie skóry mają problem z wyjątkową jej suchością nie wystarczą zwykłe kremy i balsamy nawilżające, sięgnąć będziemy musieli po specjalistyczne preparaty – emolienty pomagające wytwarzać na skórze film lipidowy zabezpieczający ją przed nadmierną utratą wody i wzmacniający barierę lipidową. Z powodu przymusu częstej aplikacji preparatu w ciągu doby ( około 3-4 razy, ponieważ działanie emolientów utrzymuje się przez około 4 godziny ) ważne jest, aby wybrać najwygodniejszą formę emolientu – emulsję do kąpieli, krem, lotion czy też maść. Znaczną ulgę przyniosą również częste kąpiele z ich dodatkiem, po których należy osuszyć dziecko ręcznikiem i od razu nałożyć preparat natłuszczający. Wybór odpowiedniego preparatu, który przyniesie pożądane rezultaty nie jest łatwy, na rynku istnieją dziesiątki kosmetyków dedykowanych dzieciom z AZS. Zdecydowanie najlepsze będą dermokosmetyki apteczne, będą miały jednak znacznie większą cenę niż te od popularnych drogeryjnych producentów. Niezależnie od miejsca zakupu preparat oczyszczający powinien mieć pH fizjologiczne w granicach 6, być niedrażniący, o jak najmniejszej zawartości alergenów. Dodatkowo może być wzbogacony substancjami ograniczającymi rozwój flory bakteryjnej ( siarczan miedzi i siarczan cynku ), zawierać substancje nawilżające ( takie jak gliceryna, witaminy i lipidy działające ochronnie na płaszcz lipidowy skóry ). Dobranie odpowiedniego emolientu jest ważne również z powodu różnorodności ich działania, większość z nich działa tylko na objawy dyskomfortu wywołane chorobą, a to często nie wystarcza. Aby poprawić stan skóry najlepsze będą emolienty, które trwale odbudowują jej barierę ochronną.

Oprócz stosowania odpowiednich kosmetyków dzieci cierpiące na atopowe zapalenie skóry powinny mieć krótko obcięte paznokcie, a ich odzież powinna spełniać specjalne kryteria – przewiewna, najlepiej z bawełny, w jasnych kolorach ( barwniki do farbowania tkanin również mogą uczulać ). Ubranka trzeba prać w hipoalergicznym proszku bez detergentów, dokładnie płukać i prasować.
Należy również pamiętać, że AZS ma charakter przewlekły, a sama choroba może nawracać nawet po dłuższym, bezobjawowym okresie. Nawroty choroby mogą mieć związek z sezonowym występowaniem alergii ( na przykład przy uczuleniu na pyłki roślin ) dlatego stwierdza się, że całkowita eliminacja choroby jest niemożliwa. Mimo to u zdecydowanej większości dzieci objawy atopowego zapalenia skóry zmniejszają się wraz z wiekiem. Jeśli zaczyna się w wieku niemowlęcym jest to zazwyczaj około 5-7 roku życia.

Przy atopowym zapaleniu skóry duże znaczenie ma również profilaktyczna dieta dziecka oraz obserwacja zmian skórnych po spożyciu konkretnych produktów z grupy zagrożenia uczuleniem. Próbna dieta eliminacyjna ma za zadanie jak najlepsze oszacowanie alergenów wpływających na rozwój AZS oraz ich eliminację z diety. Powinna trwać około 2-4 tygodni, a jeśli w tym czasie przyniesie znaczną poprawę stanu skóry i ogólnej kondycji dziecka należy ją kontynuować do 6 miesięcy. U małych dzieci ważna jest również stała weryfikacja diety eliminacyjnej w konsultacji z lekarzem, ponieważ 70 % dzieci uzyskuje tolerancje na wcześniej alergizujące produkty około 2 roku życia.